Cuarta Lección
(Leciono Kvara)

La primera conjugación

(La unua konjugacio)

4.0.ENKONDUKO.- Estas tri konjugacioj en la hispana lingvo. Ni uzos tri modelojn por studi ilin. Tiuj tri modeloj estas la verboj amar, temer kaj partir (ami, timi, iri).

4.1.DIFERENCOJ.- La tri konjugacioj diferencas pere de la sufikso infinitiva: La UNUA finas per -AR, la DUA per -ER, kaj la TRIA per -IR.

4.2.TEMPOJ.- Ni ekstudos la plej kutimaj tempoj unue. Tio estas la ASTEMPO (presente), OSTEMPO (futuro) kaj pasado simple (ISTEMPO).

Oni parolas pri la aferoj kiuj okazas nun kiam oni parolas en �presente� hispane:

Ahora amo a Petra
(nun mi amas Petrinon)

La aliaj personaj pronomoj estas TÚ, ÉL, (ELLA, ELLO), NOSOTROS (NOSOTRAS), VOSOTROS (VOSOTRAS), ELLOS (ELLAS).

Hispane, -as finas la inajn pronomojn. Ni vidu la kompletan tempon: YO amo

EspañolEsperanto
Yo amomi amas
tú amasvi amas
él ama, ella ama,
ello ama (eble besto)
li amas (�i, �i)
nosotros amamosni amas
vosotros amáisvi amas
ellos amanili amas

4.2.1.ISTEMPO.- Kiam oni parolas pri kio okazis, oni uzas la istempo (pasado, hispane). Estas kelkaj apartaj istempoj en la hispana. Ni vidos nun nur la simpla istempo. Beda�rinde, ekzistas du simplaj istempoj en la hispana: la neperfekta kaj la nedefinita istempoj. Oni konas ilin kiel la pretérito imperfecto kaj pretérito indefinido.

4.2.2.PRETÉRITO IMPERFECTO kaj INDEFINIDO.- �i enhavas la ideon de istempo, sed ne de finita afero. Yo amaba a Felisa� diras, ke mi amis Felisan, sed ne diras se mi ankora� amas �in a� ne. Kontra�e, se mi diras yo amé a Felisa mi anka� diras, ke mi ne plu amas �in (eble �i mortis, a� mi amas alian inon nun).

Ni vidos nun la konjugacion de la istempoj hispanaj:

Pretérito imperfectoPretérito indefinido
yo amabayo amé
tú amabastú amaste
él amabaél amó
nosotros amábamosnosotros amamos
vosotros amabaisvosotros amasteis
ellos amabanellos amaron
Amba� istempoj volas diri la saman ideon en Esperanto: mi (vi, �i, li, etc.) amis. Konsideru ke �ai� �iam estas diftongo en la hispana, tial oni uzas tildon (�) en �amábamos� �ar �i estas �esdrújula�, sed ne en �amabais� kaj �amasteis�, �ar ili estas �llana�. Ne forgesu tion.

Nun ni povas diri multajn aferojn en la hispana, se ni scias verbojn apartenantajn al la unua konjugacio. Mi diros kelkajn al vi: cantar (kanti), robar (rabi), follar (fiki, sed ekzistas pli formala verbo signifante tion: fornicar, kiu anka� sekvas la unuan konjugacion), andar (piediri), pasear (promeni), crear (krei), adorar (adori), castigar (puni), cenar (vesperman�i), �upar (su�i), molestar (�eni), pasar (pasi), silbar (fajfi), kaj nadar (na�i).

4.2.3.EKZERCOJ.- Same kiel oni konjugacias amar, oni povas konjugacii �cantar�:

PRESENTE: yo canto, tú cantas, él canta, ella canta, ello canta (birdo, ekzemple); nosotros cantamos, vosotros cantáis, ellos cantan.

PRETÉRITO IMPERFECTO: yo cantaba, tú cantabas, él cantaba, nosotros cantábamos, vosotros cantabais, ellos cantaban.

PRETÉRITO INDEFINIDO: yo canté, tú cantaste, él cantó, nosotros cantamos, vosotros cantasteis, ellos cantaron.

Nun skribu la PRETÉRITO IMPERFECTO kaj la PRETÉRITO INDEFINIDO de la aliaj verboj, kiujn mi diris al vi en la punkto anta�a.

4.3.OSTEMPO.- La ostempo nomi�as FUTURO en la hispana. Oni uzas �in por paroli pri aferoj kiuj ne ankora� ekzistas, sed ekzistos poste. Jen la konjugacio de la ostempo de AMAR:

Futuro imperfecto
Yo amaré
tú amarás
él amará, ella amará, ello amará
nosotros amaremos, nosotras amaremos
vosotros amaréis, vosotras amaréis
ellos amarán, ellas amarán
Eble vi miras, ke estas denove la vorto �imperfecto� (neperfekta) apud �futuro�. Sed tio ne volas diri, ke ekzistas �futuro indefinido�. Same kiel en Esperanto, en la hispana ekzistas simplaj kaj perfektaj tempoj. Ni vidos la ostempon perfektan kiam ni vidos la verbon �haber�, kiu estas la helpa verbo. Beda�rinde, �i ne estas regula verbo, do ni vidos �in poste.

4.3.2.EKZERCOJ.- Skribu kaj prononci la ostempo de cantar, adorar, pasear kaj nadar.

4.3.3.NOTO.- Notu, ke verboj finante per -AR sekvas la unuan konjugacion, kvankam estas eksceptoj.



Leciono 1 ~ Leciono 2 ~ Leciono 3 ~ Leciono 5 ~ Sekvonta
Esperanto Hispanio