�u lingvo internacia estas bezona?
Tiu �i demando per sia
naiveco elvokos ridon �e la estontaj generacioj, tiel same kiel
niaj samtempuloj ekridus ekzemple �e la demando �u po�to
estas bezona? La plimulto de la inteligenta mondo jam nun
trovos tiun �i demandon tute superflua; tamen pro konsekvenco
ni metas tiun �i demandon dank'al tio, ke ekzistas ankora�
multe da homoj, kiuj respondas je tiu �i demando
per ne La sola motivo, kiun kelkaj el tiuj �i homoj elmetas,
estas sekvanta: lingvo internacia detruos la lingvojn naciajn
kaj la naciojn Ni konfesas, ke kiom ajn ni rompis al ni la
kapon, ni neniel povis kompreni, en kio nome konsistus la
malfeli�o por la homaro, se en unu bela tago montri�us, ke
ne ekzistas jam plu nacioj kaj lingvoj naciaj, sed ekzistas nur
unu �iuhoma familio kun unu �iuhoma lingvo. Sed ni supozu,
ke tio �i efektive estus io terura, kaj ni rapidos trankviligi
tiujn �i sinjorojn. Lingvo internacia deziras nur doni al la
homoj de malsamaj popoloj, kiuj staras unu anta� alia kiel
mutuloj, la eblon komprenadi unu alian, sed �i neniel intencas
enmiksi�i en la internan vivon de la popoloj. Timi, ke lingvo
internacia detruos la lingvojn naciajn, estas tiel same ridinde,
kiel ekzemple timi, ke la po�to, kiu donas al homoj malproksimaj
unu de alia la eblon komuniki�adi, minacas neniigi
la bu�ajn interparoladojn inter la homoj! Lingvo internacia
kaj lingvo tutmonda estas du tute malsamaj objektoj, kiujn
miksi inter si oni neniel devas. Se ni supozus, ke fari�os iam
kunflui�o de la homoj en unu �iuhoman popolon, en tiu �i
malfeli�o (kiel nomos �in la naciaj �ovinistoj) estos kulpa
ne la lingvo internacia, sed la alii�intaj konvinkoj kaj opinioj
de la homoj. Tiam efektive la lingvo internacia faciligos al la
homoj la atingon de tio, kio anta�e estos principe decidita de
ili kiel dezirinda; sed se la celado al kunflui�o ne naski�os �e
la homoj memstare, la lingvo internacia per si mem certe ne
volos altrudi al la homoj tian unui�on. Lasante tute flanke la
demandon pri la dezirindeco a� nedezirindeco de nacia
�ovinismo, ni notos nur tion, ke celadon al lingvo internacia
ne devas escepti e� la plej varmega blinda �ovinismo; �ar la
rilato inter celado al lingvo internacia kaj inter nacia �ovinismo
estas tia sama, kiel inter nacia patriotismo kaj amo al sia
familio: �u iu povas diri, ke la pligrandigo de reciprokaj
komuniki�oj kaj interkonsentoj inter homoj de tiu sama lando
(celado patriota) minacas per io al la amo familia? Per si mem
la lingvo internacia ne sole ne povas malfortigi la lingvojn
naciajn, sed kontra�e, �i sendube devas konduki al ilia granda
fortigado kaj plena ekflorado: dank'al la neceseco ellernadi
diversajn fremdajn lingvojn, oni nun malofte povas renkonti
homon, kiu posedas perfekte sian patran lingvon, kaj la lingvoj
mem, konstante kunpu�i�ante unuj kun la aliaj, �iam pli kaj
pli konfuzi�as, kripli�as kaj perdas sian naturan ri�econ kaj
�armon; sed kiam �iu el ni devos ellernadi nur unu fremdan
lingvon (kaj ankora� tre facilan), �iu el ni havos la eblon
ellerni sian lingvon fonde, kaj �iu lingvo, liberi�inte de
la premado de multaj najbaroj kaj konservinte plene por si sola �iujn
fortojn de sia popolo, disvolvi�os balda� plej potence kaj brile.
La dua motivo, kiun elmetas la malamikoj de lingvo internacia,
estas la timo, ke kiel lingvo internacia estos eble elektita
ia el la lingvoj naciaj kaj ke tiam la homoj ne alproksimi�os al si
reciproke, sed simple ia unu popolo dispremos kaj englutos �iujn
aliajn popolojn, dank' al la grandega superforto, kiun �i
ricevos super �iuj aliaj popoloj. Tiu �i motivo estas ne tute
senfundamenta; sed �i povas esti elmetita nur kontra� tia a�
alia nepripensita kaj mal�usta formo de lingvo internacia. Tiu
�i motivo kompreneble perdas �ian signifon, se ni turnos
atenton, ke lingvo internacia povas esti kaj estos nur ia ne�tala
lingvo, kiel ni malsupre montros.
Sekve se ni lasos por kelka tempo flanke la demandon pri
la ebleco a� neebleco de la enkonduko de lingvo internacia
(pri tiu �i punkto ni parolos malsupre), se ni supozos, ke la
enkonduko de tia lingvo dependas nur de nia deziro, kaj se ni
esceptos ian kriantan erarpa�on en la elekto de la lingvo, �iu
devas konsenti, ke pri malutilo de lingvo internacia neniel
povas esti e� la plej malgranda parolo. Sed la utilo, kiun tia
lingvo alportus al la mondo, estas tiel grandega kaj videbla
por �iu, ke pri tio �i ni propre ne bezonus paroli. Tamen
kelke da vortoj ni diros pri tio �i, se e� simple pro pleneco de
nia analizo.
�u vi ekpensis iam pri tio, kio propre levis la homaron tiel
neatingeble alte super �iuj aliaj bestoj, kiuj ja en efektiveco
estas konstruitaj la� tiu sama tipo, kiel la homo? La tutan
nian altan kulturon kaj civilizacion ni dankas nur al unu
objekto: al la posedado de lingvo, kiu ebligis al ni la inter�an�adon
le pensoj. Kio estus kun ni, fieraj re�oj de la mondo, se ni ne
povus lingve komuniki�adi unuj kun aliaj, se sian tutan scion
kaj inteligentecon �iu el ni devus de la komenco mem ellaboradi
al si mem, anstata� faradi uzon � dank' al inter�an�o
de pensoj � de la jam pretaj fruktoj de la sperto kaj diversaj
scioj de tutaj miljaroj de tutaj milionoj kaj miliardoj da aliaj
similaj al ni kreita�oj? Ni tiam e� per unu plej malgranda
�tupeto ne starus pli alte ol tiuj diversaj bestoj, kiuj nin
�irka�as kaj kiuj estas tiel sensa�aj kaj senhelpaj! Forprenu de
ni la manojn kaj la piedojn kaj kion vi volas, sed lasu al ni
nur la povadon inter�an�adi la pensojn, � kaj ni restos tiuj
samaj re�oj de la naturo, kaj ni konstante kaj senfine perfekti�ados;
sed donu al �iu el ni e� centon da manoj, donu al
ni e� centon da diversaj �is nun ne konataj sentoj kaj povoj,
sed forprenu de ni la povon de inter�an�ado de pensoj � kaj
ni restos sensa�aj kaj senhelpaj bestoj. Sed se la tre neplena
kaj tre limigita ebleco de inter�an�o de pensoj havis por la
homaro tian grandegan signifon, ekpensu pri tio, kian grandegan
kaj kun nenio kompareblan utilon donus al la homaro
tiu lingvo, kiu farus la inter�an�adon de pensoj plena, kaj dank'
al kiu ne sole A havus la eblon kompreni�adi kun B, C kun D,
E kun F, sed �iu el ili povus kompreni�adi kun �iu el la aliaj!
Tuta cento da plej grandaj elpensoj ne faros en la vivo de la
homaro tian grandan kaj bonfaran revolucion, kian faros la
enkonduko de lingvo internacia! Ni prenu kelkajn malgrandajn
ekzemplojn. Ni penas tradukadi la verkojn de �iu nacio en
la lingvojn de �iuj aliaj nacioj; sed tio �i englutas ja
neproduktive grandegan multon da laboroj kaj mono, kaj tamen
malgra� �io ni povas traduki nur la plej sensignifan parton de
la homa literaturo, kaj la grandega plimulto de la homa
literaturo kun ri�aj provizoj da diversaj pensoj por �iu el ni
restas neakirebla. Sed kiam ekzistus lingvo internacia, tiam
�io, kio aperas en la regiono de la homa penso, estus tradukata
nur en tiun �i unu ne�tralan lingvon kaj multaj verkoj estus
skribataj rekte en tiu �i lingvo, kaj �iuj produktoj de la homa
spirito fari�us akireblaj por �iu el ni. Por la perfektigado de
tiu a� alia bran�o de la homaj scioj ni aran�as sur �iu pa�o
internaciajn kongresojn, � sed kian mizeran rolon ili ludas,
kiam partopreni en ili povas ne tiu, kiu efektive kun utilo
dezirus ion a�di, ne tiu, kiu efektive ion gravan volus komuniki,
sed nur tiu, kiu scias babiladi en kelkaj lingvoj. Nia vivo estas
mallonga, kaj la scienco estas vasta; ni devas lerni, lerni, lerni!
Al la lernado ni povas dedi�i nur parton de nia mallonga vivo,
nome niajn infanajn kaj junulajn jarojn; sed ho ve! granda
parto de tiu �i kara tempo foriras tute neproduktive por la
ellernado de lingvoj! Kiom multe ni gajnus, se, dank' al ekzistado
de lingvo internacia, ni povus la tutan tempon, dedi�atan
nun al la neproduktiva lernado de lingvoj, dedi�i al la lernado
de efektivaj kaj pozitivaj sciencoj! Kiel alte tiam levi�us la
homaro! ...
Sed ni ne parolos plu pri tiu �i punkto, �ar kiel ajn �iu el
niaj a�skultantoj rilatus al tiu a� alia formo de lingvo internacia,
ni dubas, �u trovi�os inter ili e� unu, kiu dubus la
utilecon mem de tia lingvo. Sed �ar al multaj homoj, kiuj ne
kutimis donadi al si precizan kalkulon pri siaj simpatioj kaj
antipatioj, ordinare �ajnas, ke se ili ne aprobas tiun a� alian
formon de ia ideo, ili nepre devas ataki la ideon mem entute, �
tial ni, pro sistemeco de nia analizo, petas �iun el la estimataj
a�skultantoj anta� �io noti al si bone en la memoro, ke pri
la utileco de lingvo internacia entute � se tia estus enkondukita
� li ne dubas. Ekmemoru do, sinjoroj, bone la unuan
konkludon, al kiu ni venis, notu al vi kaj ekmemoru, ke kun tiu
�i konkludo vi konsentas, nome:
La ekzistado de lingvo internacia, per kiu povus kompreni�adi inter
si la homoj de �iuj landoj kaj popoloj, alportus al la homaro grandegan
utilon.
�u lingvo internacia estas ebla?
Esenco kaj estonteco de la ideo de lingvo internacia:
- Enkonduko: estontuloj ne kredos.
- �u lingvo internacia estas bezona?
- �u estas espero, ke iam �i estos enkondukita praktike?
- Kia kaj kiamaniere tio estos farita kaj kia lingvo estos enkondukita?
- �u nia laboro kondukos nin al definita celo?
- Kia arta lingvo estos enkondukita en komunan uzadon?
- �u aperos pli ta�gajn artefaritajn lingvojn ol Esperanto?
- Kion fari nun?