Esenco kaj Estonteco de la Lingvo internacia

Anta� �io ni konstatas la fakton, ke, malgra� la grandega nombro da personoj, kiuj laboris a� laboras super lingvoj artaj jam en la da�ro de 200 jaroj, �is nun aperis sole nur du efektive pretaj lingvoj, nome Volapuk kaj Esperanto. Turnu atenton sur tion �i: sole nur du artaj lingvoj. Estas vero, ke vi preska� �iutage legas en la gazetoj, ke jen tie jen aliloke aperis ankora� unu a� ankora� kelkaj artaj lingvoj, oni citas al vi ilian nomon, oni donas al vi ofte e� notojn pri la konstruo de tiuj �i lingvoj, oni alportas al vi kelkajn frazojn en tiuj �i tiel nomataj novaj lingvoj, kaj al la publiko �ajnas, ke novaj artaj lingvoj elkreskadas kiel fungoj post pluvo. Sed tiu �i opinio estas tute erara kaj venas de tio, ke la gazetoj ne trovas necesa eni�i en tion, pri kio ili skribas, kaj kontenti�as nur per tio, ke ili havas la eblon regali la legantojn per ridinda nova�o a� fari sprita�on. Sciu do, ke �io tio, kio �iutage estas alportata al vi de la gazetoj sub la la�ta nomo de novaj lingvoj internaciaj estas nur projektoj, en rapideco kaj sen sufi�a pripenso elbakitaj projektoj, kiuj de reali�o staras ankora� tre kaj tre malproksime. Tiuj �i projektoj aperas jen en formo de mallongaj folietoj, jen e� en la formo de dikaj libroj kun la plej la�taj kaj multepromesaj frazoj, � aperas kaj tuj malaperas de la horizonto, kaj vi jam plu neniam a�das ion pri ili; kiam la a�toroj de tiuj �i projektoj alpa�as al ilia realigado, ili tuj konvinki�as, ke tio �i estas tute ne la� iliaj fortoj kaj ke tio, kio en teorio �ajnis afero tiel facila, en la praktiko montri�as tre malfacila kaj neplenumebla. Kial la efektivigo de tiuj �i projektoj estas tiel malfacila kaj tial �is hodia� aperis sole nur du efektive pretaj kaj vivipovaj lingvoj �- pri tio ni parolos malsupre, kaj dume ni nur turnas vian atenton sur tion, ke da lingvoj artaj �is nun ekzistas sole nur du kaj ke sekve se la kongreso hodia� efektivi�us, �i el la jam ekzistantaj artaj lingvoj havus por elekto nur du. La problemo de la kongreso estus sekve jam tute ne tiel malfacila, kiel povus �ajni de la unua rigardo. Kian el tiuj �i du lingvoj elekti � la kongreso anka� ne �anceli�us e� unu minuton, �ar la vivo mem jam longe solvis tiun �i demandon en la plej senduba maniero kaj Volapuk �ie estas jam elpu�ita de la lingvo Esperanto. La pliboneco de Esperanto anta� Volapuk estas tiel frapante granda, ke �i falas al �iu en la okulojn tuj de la unua rigardo kaj ne estas malkonfesata e� de la plej fervoraj Volapukistoj. Estos sufi�e, se ni diros al vi la jenon: Volapuk aperis tiam, kiam la entuziasmo de la publiko por la nova ideo estis ankora� tute fre�a, kaj Esperanto, dank'al financaj malfacila�oj de la a�toro, aperis anta� la publiko kelkajn jarojn pli malfrue kaj renkontis jam �ie pretajn malamikojn; la Volapukistoj havis por sia agitado grandajn rimedojn kaj agadis per la plej vasta, pure Amerika reklamo, kaj la Esperantistoj agadis la tutan tempon preska� tute sen iaj materialaj rimedoj kaj montradis en sia agado grandegan nelertecon kaj senhelpecon; kaj malgra� �io, de la unua momento de la apero de Esperanto ni vidas grandegan multon da Volapukistoj, kiuj transiris malka�e al Esperanto, kaj ankora� pli grandan multon da tiaj, kiuj, konsciante, ke Volapuk staras multe pli malalte ol Esperanto, sed ne dezirante montri sin venkitaj tute defalis de la ideo de lingvo internacia entute, � dume en la tuta tempo de ekzistado de Esperanto (13 jaroj) nenie sur la tuta tera globo trovi�is e� unu persono, � ni ripetas, e� unu � kiu transirus de Esperanto al Volapuk! Dum Esperanto, malgra� la grandegaj malfacila�oj, kun kiuj �i devas batali, da�re vivas kaj floras kaj konstante pliforti�as, Volapuk jam longe estas forlasita preska� de �iuj kaj povas esti nomata jam de longe mortinta.

En kio konsistas la pliboneco de Esperanto anta� Volapuk, ni ne povas kompreneble analizi tie �i tute detale; pro ekzemplo ni montros nur kelkajn punktojn:

1. Dum Volapuk sonas tre sova�e kaj maldelikate, Esperanto estas plena je harmonio kaj estetiko kaj memorigas per si la lingvon italan.

2. E� por tute neinstruitaj Esperanto estas multe pli facila ol Volapuk, sed por instruitaj �i estas tre multe pli facila, �ar �iaj vortoj � krom kelkaj tre malmultaj � ne estas arbitre elpensitaj, sed prenitaj el la lingvoj romana-germanaj en tia formo, ke �iu ilin facile rekonas. Tial �iu iom civilizita homo jam post kelkaj horoj da lernado povas libere legi �ian verkon en Esperanto jam preska� tute sen vortaro.

3. Dum la uzanto de Volapuk nepre devas �in konstante ripetadi, �ar alie li �in balda� forgesas (dank'al la plena elpensiteco de la vortoj), la uzanto de Esperanto, unu fojon �in ellerninte, jam �in ne forgesas, se li e� longan tempon �in ne uzas.

4. Esperanto jam en la komenco estas tre facila por bu�a interparolado, dum en Volapuk oni devas tre longe kaj pacience ekzercadi sian orelon, �is oni alkutimi�as al klara diferencigado de la multaj reciproke tre simile sonantaj vortoj (ekzemple bap, pab, pap, pap, pep, pop, peb, bob, bob, pop, pup, bub, pub, pub, bib, pip, pupk. t. p., kiuj fari�as ankora� pli similaj inter si, se oni prenas ilin en la multenombro, t. e. kun s en la fino).

5. En Volapuk, dank'al kelkaj fundamentaj eraroj en la principoj de la konstruo (ekzemple: vokaloj en la komenco a� fino de vorto ne povas esti uzataj, �ar ili estas signoj gramatikaj), �iu nove bezonata vorto nepre devas esti kreita de la a�toro (e� �iuj nomoj propraj, ekzemple Ameriko = Melop, Anglujo = Nelij). Tio �i ne sole donas grandegan nombron da tute superfluaj vortoj por lernado, sed faras �ian disvolvi�an pa�on de la lingvo �iam dependa de �ia a�toro a� de ia ordonanta Akademio. Dume en Esperanto, dank'al la plena seninflueco de la gramatiko sur la vortaron kaj dank'al la regulo, ke �iuj vortoj fremdaj kiuj jam de si mem estas internaciaj, estas uzataj sen�an�e egale kiel en la aliaj lingvoj, � ne sole grandega multo da vortoj fari�as tute senbezona por lernado, sed la lingvo ricevas la eblon disvolvi�adi eterne �iam pli kaj pli, sen ia dependo de la a�toro a� de ia Akademio. Parolante pri la pliboneco de Esperanto anta� Volapuk, ni tute ne intencas per tio �i malgrandigi la meritojn de la elpensinto de Volapuk. La meritoj de Schleyer estas grandegaj, kaj lia nomo �iam staros sur la plej honora loko en la historio de la ideo de lingvo internacia. Ni volis nur montri, ke se hodia� efektivi�us kongreso por la elekto de lingvo internacia, tiam �i inter la amba� nun ekzistantaj lingvoj artaj ne povus �anceli�i e� unu minuton.

�u aperos pli ta�gajn artefaritajn lingvojn ol Esperanto en la estonto?

Esenco kaj estonteco de la ideo de lingvo internacia:


1. Enkonduko: estontuloj ne kredos.
   
2. �u lingvo internacia estas bezona?
   
3. �u estas espero, ke iam �i estos enkondukita praktike?
   
4. Kia kaj kiamaniere tio estos farita kaj kia lingvo estos enkondukita?
   
5. �u nia laboro kondukos nin al definita celo?
   
6. Kia arta lingvo estos enkondukita en komunan uzadon?
   
7. �u aperos pli ta�gajn artefaritajn lingvojn ol Esperanto?
   
8. Kion fari nun?