Hispana
Esenco kaj Estonteco de la Lingvo internacia
Kiam kaj kiamaniere ĝi venos?
V
Sed ni revenu al nia interrompita analizado. Ni pruvis, ke
lingvo internacia pli aŭ malpli frue nepre estos enkondukita;
sed restas la demando: kiam kaj kiamaniere ĝi venos? Povas
esti, ke tio ĉi venos nur post centoj aŭ eble eĉ post miloj da
jaroj? Ĉu por tio ĉi estas bezona nepre reciproka interkonsento
de la registaroj de ĉiuj landoj? Por doni pli-malpli
kontentigajn respondojn je tiuj ĉi demandoj, ni devas antaŭe
analizi alian demandon, nome: Ĉu oni povas antaŭvidi, kia
lingvo estos internacia? Inter la unuaj demandoj kaj la lasta
ekzistas la sekvanta malvasta ligiteco: se oni ne povas antaŭvidi,
kia lingvo estos farita internacia, kaj se diversaj lingvoj
havas por tio ĉi pli-malpli egalajn ŝancojn, tiam oni devas
atendi ĝis la registaroj de ĉiuj (almenaŭ la plej gravaj) regnoj
decidos aranĝi por tiu ĉi celo kongreson kaj decidi la demandon
pri lingvo internacia. Kiu scias, kun kia granda malfacileco
la registaroj decidiĝas por ĉia nova afero, tiu komprenos, ke
pasos ankoraŭ tre kaj tre multe da jaroj, antaŭ ol la registaroj
trovos la demandon de lingvo internacia sufiĉe maturiĝinta
kaj inda je ilia enmiksiĝo, kaj poste pasos kredeble ankoraŭ
vico da jaroj por la laborado de diversaj komitatoj kaj diplomatiistoj,
antaŭ ol la afero estos decidita. Apartaj personoj kaj
societoj tie ĉi nenion povus fari; ili povus nur konstante
instigadi la registarojn, sed mem solvi la demandon sen la
enmiksiĝo de la registaroj ili ne povus. Ĝis la solvo de la
demando en tia okazo estus sekve ankoraŭ tre kaj tre malproksime.
Sed tute alia afero estus, se montriĝus, ke oni povas
antaŭe antaŭvidi kun plena precizeco kaj plena certeco, kia
nome lingvo estos iam internacia: tiam oni jam ne bezonus
atendi eble senfinan multon da jaroj, tiam ĉia societo, ĉia
aparta persono povus laŭ sia propra gvido labori por la disvastigo
de tiu ĉi lingvo; la nombro da adeptoj de tiu ĉi lingvo
kreskadus kun ĉiu horo, ĝia literaturo rapide riĉiĝadus,
kongresoj internaciaj tuj povus komenci uzadi ĝin por la reciproka
kompreniĝado de siaj membroj, kaj en la plej mallonga tempo
tiu ĉi lingvo tiom fortikiĝus en la tuta mondo, ke al la registaroj
restus nur doni sian sankcion al fakto jam plenumiĝinta.
Ĉu ni povas antaŭvidi, kia lingvo estos internacia? Feliĉe ni
povas respondi tiun ĉi demandon tute pozitive: jes, ni povas
antaŭvidi, kia lingvo estos internacia, ni povas tion ĉi antaŭvidi kun
plena precizeco kaj certeco, sen ia ombro da dubo
Por konvinki pri tio ĉi niajn aŭskultantojn, ni petas ilin
prezenti al si, ke kongreso da reprezentantoj de diversaj
regnoj jam efektiviĝis, kaj ni trarigardos, kian lingvon ili
povus elekti. Ne malfacile estos por ni pruvi, ke ekzistas nur
unu sola lingvo, kiun ili povus elekti, kaj ke ĉia elekto de ia
alia lingvo estus por ili rekte ne ebla, se ili eĉ volus ĝin elekti,
kaj ke se ili kontraŭ ĉiu atendo kaj spite ĉiuj argumentoj de
la sana prudento tamen elektus ian alian lingvon, tiam kontraŭ
tio ĉi protestus la vivo mem, kaj ilia elekto restus nur malviva
litero.
Tiel ni prezentu al ni, ke la reprezentantoj de diversaj regnoj
kunveturiĝis kaj ke ili alpaŝas al la elekto de lingvo internacia.
Al ili antaŭstarus la sekvanta: (1) aŭ elekti ian el la ekzistantaj
lingvoj vivantaj, (2) aŭ elekti ian el la lingvoj mortintaj (ekzemple
latinan, grekan, hebrean), (3) aŭ elekti ian el la ekzistantaj
lingvoj artaj, (4) aŭ difini komitaton, kiu okupus sin je la
kreado de lingvo tute nova, ankoraŭ ne ekzistanta. Por ke niaj
aŭskultantoj povu pense partopreni en la laboroj kaj konsideroj
de la elektantoj, ni devas antaŭe konatiĝi ilin iom kun
la karaktero de la nomitaj lingvaj kategorioj. La karaktero de
la lingvoj vivantaj kaj mortintaj estas al la aŭskultantoj pli
aŭ malpli konata, ni diros tial kelke da vortoj nur pri la
lingvoj artaj, kiuj por la plimulto de niaj aŭskultantoj prezentas
kredeble absolutan terra incognita.
Kiamaniere ĉe la homoj naskiĝis la ideo de lingvo arta, kiel
tiu ĉi ideo disvolviĝadis, trairadis diversajn stadiojn, komencante
de la plej malperfektaj pazigrafioj ĝis la plej perfekta
tipo de plena kaj riĉa lingvo, kia grandega multo da provoj
estis farita en tiu ĉi direkto, kia grandega multo da laboroj
iris ofere por tiu ĉi ideo en la daŭro de la lastaj du centjaroj,
pri ĉio tio ĉi ni ne parolos, ĉar por elaŭskulti ĉion tion ĉi vi
ne havus sufiĉe da tempo nek pacienco. Ni diros nur ion pri
la specialaj ecoj de la artaj lingvoj, ĉe kio ni kompreneble
havos antaŭ la okuloj ne la diversajn malprosperajn provojn
antaŭajn, kiuj la plimulton da analizataj de ni ecoj ne posedas,
sed la plej perfektan formon de lingvo internacia, ekzistantan
en la nuna tempo.
Krom plena neŭtraleco en rilato nacia, arta lingvo distingiĝas
per la sekvantaj ecoj:
- Ĝi estas mireginde kaj nekredeble facila por ellernado.
- La dua distingiĝa eco de lingvo arta estas ĝia perfekteco,
kiu konsistas en matematika precizeco, fleksebleco kaj senlima
riĉeco.
Esenco kaj estonteco de la ideo de lingvo internacia:
- Enkonduko: estontuloj ne kredos.
- Ĉu lingvo internacia estas bezona?
- Ĉu estas espero, ke iam ĝi estos enkondukita praktike?
- Kia kaj kiamaniere tio estos farita kaj kia lingvo estos enkondukita?
- Ĉu nia laboro kondukos nin al definita celo?
- Kia arta lingvo estos enkondukita en komunan uzadon?
- Ĉu aperos pli taŭgajn artefaritajn lingvojn ol Esperanto?
- Kion fari nun?